وابستگی به مواد مخدر، عبارت است از الگوهای رفتاری که کنترل آسیب دیده بر مصرف مواد، مصرف مداوم یا فزاینده ی مواد را به رغم دانستن این موضوع که آن ماده زندگی فرد را از هم می پاشد، ارائه می دهد. وابستگی به مواد مخدر، همچنین به صورت میل مزمن یا کوشش های ناموفق برای ترک یا کنترل مصرف یک ماده و جهت گیری زندگی فرد به سوی تهیه و مصرف آن ماده نیز شناخته شده است.
انواع وابستگی به مواد مخدر:
- وابستگی فیزیولوژیکی یا جسمانی
- وابستگی روانی
وابستگی جسمانی به مواد مخدر:
وابستگی جسمانی، عبارت است از یک تغییر سازشی یا انطباقی که در سیستم بیولوژیکی فرد ایجاد می شود و تظاهرات جسمانی آن تنها پس از قطع مصرف دارو یا مصرف آنتاگونیست آن ظاهر شده و علائم سندرم محرومیت را ایجاد می کند.
تغییرات سازشی در انسان با همان اولین دوز مصرفی در سلول هایی که گیرنده ی اختصاصی اپیوئیدها را دارند، آغاز می شود که منجر به ایجاد وابستگی نیز می شود. به عبارت دیگر، وابستگی فیزیولوژیکی یا جسمانی به مواد یعنی اینکه بدن فرد در نتیجه ی مصرف منظم یک ماده مخدر یا افزایش آن تغییر کرده و پدیده ی تحمل نسبت به ماده و یا علائم مرضی ترک در شخص ظاهر گردد. تا زمانی که مصرف ماده ادامه یابد، وابستگی فیزیکی آشکار نمی شود. اما در صورت نرسیدن مواد به بدن، علائم ناشی از ترک مواد ظاهر می گردد.
درجه ی وابستگی تنها با توجه به شدت علائم ناشی از سندرم محرومیت قابل اندازه گیری است. در واقع شدت علائم، زمان شروع و خاتمه ی آنها به نوع دارو و نیمه عمر بیولوژیکی آن، دوز مصرفی، تعداد دفعات مصرف، سابقه ی مصرف، میزان سلامتی و ویژگی های فردی شخص مصرف کننده بستگی دارد. وابستگی روان شناختی کنترل آسیب دیده بر مصرف دارو را بدون علائم فیزیولوژیایی اعتیاد در بر می گیرد.
وابستگی روانی به مواد مخدر:
وابستگی روانی که خوگیری هم گفته می شود، با میل شدید متناوب یا مستمر برای مصرف مواد مخدر به منظور اجتناب از حالت ملال مشخص می شود. به عبارت دیگر وابستگی روانی به مواد، نوعی وابستگی به الگوی رفتاری شاخص سوءمصرف دارو اشاره دارد.
ابعاد وابستگی روانی، شامل رفتار جستجوگرانه یا اجبار درونی در جهت جستجوی دارو و تظاهر رفتارهای خاص برای بدست آوردن ماده می باشد. در تعریف دیگری منظور از وابستگی روانی به مواد، تمایل به مصرف ماده یا چیزی که دارای اثرات لذت بخش بوده و تولید رضایت کند، می باشد. در این گونه وابستگی ها بعد از قطع مواد، علائم ترک ظاهر نمی گردند و یا نشانه های غیاب وابستگی فیزیولوژیایی رخ بدهد. در وابستگی های روانی، ادامه ی وابستگی و مصرف مواد با حالت اجبار همراه است و نشانه های کمبود بسیار شدید می باشند.
آثار روانی و خلقی، شامل پیدایش حالت نشاط، بی اعتنایی نسبت به محرک ها و آرامش ناشی از مصرف مواد مخدر به ویژه به صورت وریدی می باشد.
وابستگی روان شناختی ممکن است در غیاب وابستگی فیزیولوژیایی رخ بدهد، مانند مصرف مواد توهم زا تر وابستگی روانی ایجاد می کند تا وابستگی جسمانی. وابستگی روانی تقریباً همیشه از وابستگی فیزیکی به وجود می آید، ولی همیشه وابستگی روانی منجر به وابستگی فیزیکی نمی شود.
ترک اعتیاد:
برای ترک اعتیاد می بایست به جنبه های فیزیکی و روانی ماده مورد مصرف توجه شود سپس اقدام به از بین بردن وابستگی های ایجاد شده در فرد مصرف کننده پرداخته شود.
در ترک اعتیاد می بایست همزمان به ترک وابستگی جسمانی و وابستگی روانی به ماده مخدر منجر شود و پس از ترک نیز طی جلسات رواندرمانی و مشاوره گروهی و فردی از عود بیماری اعتیاد و بازگشت فرد به سمت ماده مورد مصرف جلوگیری شود. معمولاً ترک وابستگی های روانی سخت تر از وابستگی جسمانی است. معمولاً پس از چند روز مراقبت و عدم استفاده، وابستگی فیزیکی در فرد معتاد از بین می رود ولی هنوز وابستگی های روانی و وسوسه استفاده مجدد در فرد وجود دارد. به همین دلیل ترک مواد مخدری که وابستگی های روانی آنها بیشتر است معمولاً سخت تر و زمانبر تر هستند.
منبع سایت
