غلبه بر اعتیاد: تصمیم‌گیری برای تغییر
برای بسیاری از کسانی که گرفتارِ اعتیاد هستند، گام نخست یا «تصمیم‌گیری برای تغییر» سخت‌ترین گام خواهد بود. اگر احساس می‌کنید آمادگیِ تغییر را ندارید، نگران نباشید، چون این تردید کاملا طبیعی محسوب میشود. ترک اعتیاد مستلزم تغییرات زیادی است، مثلا تغییر در:
نحوه‌ی مقابله با استرس؛
نحوه‌ی گذراندن اوقات فراغت؛
نحوه‌ی انتخاب دوست؛
نحوه‌ی تفکر درباره‌ی خودتان.
با وجود اینکه می‌دانید ماده‌ی مخدری که گرفتارش هستید در زندگی شما مشکل‌ساز شده است اما، طبیعی است که برای ترکش به کشمکش درونی دچار شوید. ترک اعتیاد به زمان، انگیزه و حمایت اطرافیان احتیاج دارد. شما حق دارید قبل از شروع درمان، موقعیت شخصی خودتان را ارزیابی کنید.
مراقب زمان و میزان مصرف‌تان باشید تا بتوانید به نقش اعتیاد در زندگی‌تان بهتر پی ببرید.
فهرست معایب و مزایای ترک اعتیاد، همین‌طور هزینه‌ها و مزایای عدم ترک اعتیاد را تهیه کنید.
به چیزهایی که در زندگی برای‌تان مهم هستند، فکر کنید: همسر، فرزندان، شغل، سلامتی و علایق‌تان. اعتیاد شما چه تأثیراتی بر آنها خواهد گذاشت؟
نظرِ فردی را که به او اعتماد دارید درباره‌ی اعتیادتان بپرسید.
از خودتان بپرسید چه چیزهایی مانع تغییر شما می‌شوند و چه چیزهایی می‌توانند به تغییر شما کمک کنند؟
آمادگی برای ترک اعتیاد در ۵ مرحله‌ی مهم
دلایل ترک اعتیاد را به خودتان یادآوری کنید.
تلاش‌های گذشته‌ی خود را برای ترک اعتیاد بررسی کنید. اقدامات اثربخش یا بی‌فایده را شناسایی کنید.
اهداف دقیق و قابل اندازه‌گیری‌ای را برای خودتان مشخص کنید، مثلا روز خاصی برای آغاز ترک اعتیاد یا محدودیت‌هایی برای مصرف مواد مخدر.
تمام چیزهایی را که یادآور اعتیاد شما هستند از خانه، محل کار و مکان‌های دیگر دور کنید.
به خانواده و دوستان خود اعلام کنید که قصد ترک اعتیاد دارید و از آنها تقاضای حمایت کنید.
حتما بخوانید: علائم سرطان ریه و راه‌های پیشگیری و درمان آن
آشنایی با گزینه‌های درمانی
پس از اینکه تصمیم به ترک اعتیاد گرفتید، وقتِ آن است که به‌دنبال گزینه‌های درمانی‌تان بروید. هنگام سنجیدن گزینه‌های درمانی به‌یاد داشته باشید که:
هیچ درمانی برای همه اثربخش نیست. افراد مختلف نیازهای متفاوتی دارند. درمان اعتیاد باید با موقعیت فرد معتاد متناسب باشد. یافتن یک برنامه‌‌ی درست برای ترک اعتیاد بسیار مهم است.
در پروسه‌ی درمان نباید صرفا به اعتیاد فرد پرداخته شود. اعتیاد کل زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، از جمله روابط، شغل، بهداشت و سلامت روانی. موفقیت درمان به خلق یک مسیر جدید برای زندگی و یافتن دلایلِ اصلی روی آوردن به اعتیاد بستگی دارد. برای نمونه، ممکن است وابستگی به مواد مخدر ناشی از عدم توانایی فرد در مدیریت استرس باشد که در این صورت، فرد باید راه‌های سالم‌تری را برای مقابله با موقعیت‌های استرس‌زا پیدا کند.
تعهد و پیگیری برای به نتیجه رساندن پروسه‌ی درمان مهم است. ترک اعتیاد یک پروسه‌ی سریع و آسان نیست. به‌طور کلی، هرچه سابقه‌ی اعتیاد فرد طولانی‌تر باشد، پروسه‌ی درمان او هم طولانی‌تر خواهد بود. در هر صورت، مراقبت‌های طولانی‌مدت تکمیلی برای بهبود، حیاتی هستند.
مکان‌های بسیاری برای دریافت کمک وجود دارند. همه‌ی افراد به سم‌زدایی مراقبت‌شده‌ی پزشکی یا اقامت طولانی‌مدت در مراکز ترک اعتیاد نیاز ندارند. مراقبتی که فرد معتاد به آن نیاز دارد به عوامل مختلفی بستگی خواهد داشت، از جمله سن، سابقه‌ی اعتیاد و شرایط پزشکی یا روانی. علاوه بر پزشکان و روان‌شناسان، بسیاری از روحانیون، مددکاران اجتماعی و مشاوران برای درمان اعتیاد خدماتی را ارائه می‌کنند.
زمانی که تصمیم به ترک اعتیاد گرفتید، علاوه بر ترک، برای هرگونه مشکل پزشکی یا روانی‌ِ دیگری هم که به آن دچارید، کمک بگیرید. شانس موفقیت شما در ترک اعتیاد با درمان یکپارچه، بیشتر میشود. لب کلام این است که فرد معتاد از یک تیم یا مرکز درمانی، خدمات ترک اعتیاد و سلامت روان را توأم دریافت کند.
حتما بخوانید: ۱۰ عادت وحشتناکی که خوشبختی شما را از بین می‌برد
درخواست کمک
سعی نکنید به‌تنهایی اعتیاد خود را ترک کنید. موفقیتِ هر رویکرد درمانی، به داشتن مشوق و پشتیبان بستگی دارد. هرقدر اطرافیان بیشتری برای دل‌گرمی و مشورت داشته باشید، شانس بهبودی‌تان بیشتر میشود.
به حمایت خانواده و دوستان نزدیک خود امید داشته باشید. حمایت این افراد سرمایه‌ی باارزشی در فرایند بهبود است. اگر به‌خاطر ناکامی‌های گذشته‌تان در ترک اعتیاد، تمایلی به پناه آوردن به عزیزان خود ندارید از مشاور درخواست کمک کنید.
با انسان‌های سالم روابط اجتماعی برقرار کنید. اگر زندگی اجتماعی شما در گذشته به مواد مخدر متکی بوده است، چاره‌ای جز قطع روابط ناسالم و ایجاد روابط جدید نخواهید داشت. ایجاد رابطه با دوستان سالم و دل‌سوز که از شما در پروسه‌ی درمان حمایت کنند، بسیار مهم است. سعی کنید در یک کلاس ثبت‌نام کنید، در رویدادهای اجتماعی مشارکت داشته باشید و به گروه‌های مدنی بپیوندید یا در انجمن‌های خیریه داوطلبانه شرکت کنید.
به کمپ‌های ترک اعتیاد بروید. این کمپ‌ها فضای امن و مجهزی را برای گذراندنِ دوران بهبودی فراهم می‌کنند، به‌ویژه برای کسانی که سرپناهی ندارند یا در محیطی زندگی می‌کنند که بیشتر افراد آلوده به مواد مخدر هستند.
جلسات درمانی را جدی بگیرید. به کمپ‌های ترک اعتیاد که دارای تابلو و مجوز رسمی از سازمان بهزیستی هستند مراجعه کنید و در جلسات آزاد آنها شرکت کنید تا با تجربیات دیگران در زمینه‌ی ترک اعتیاد و اقداماتی که برای پاک ماندن انجام داده‌اند، آشنا شوید. سپری کردن زمان با کسانی که مشکل شما را درک می‌کنند و مسیر بهبود را طی کرده‌اند، بسیار مؤثر است.
یادگیریِ روش‌های سالم برای مقابله با استرس
پس از فکر کردن به تغییر و شروع درمان، همچنان باید با مشکلاتی مواجه شوید که منجر به اعتیاد شما شده‌اند. آیا در گذشته برای فرونشاندن احساسات دردناک، آرام کردن خودتان پس از یک روز سخت یا فراموش کردن مشکلات، از مواد مخدر استفاده کرده‌اید؟ زمانی که پروسه‌ی درمان را آغاز می‌کنید، ممکن است دوباره سروکله‌ی این احساسات منفی (که قبلا تلاش می‌کردید با مواد مخدر سرکوب‌شان کنید)، پیدا شود. برای موفقیتِ درمان، ابتدا باید مشکلات زیربنایی زندگی‌تان را حل کنید.
زمانی که مشکلات زیربنایی زندگی‌تان را حل کردید، گاهی اوقات ممکن است استرس، تنهایی، ناامیدی، خشم، شرمساری و اضطراب را تجربه کنید، اما فراموش نکنید که تمامی این احساسات طبیعی هستند. یافتن راه‌های سالمِ مقابله با این احساسات هنگام بروز آنها، بخش مهمی از درمان و بهبود شما خواهد بود.
حتما بخوانید: آشنایی با راهکارهایی موثر و کاربردی برای پیشگیری از اعتیاد
از بین بردن استرس بدون مواد مخدر
اعتیاد معمولا از تلاش‌های نادرست برای مدیریت استرس نشأت می‌گیرد. بسیاری از افراد برای آرام کردن خودشان پس از اتفاقات استرس‌زا و تلخ یا سرپوش گذاشتن روی خاطرات و احساسات دردناک، به الکل و مواد مخدر پناه می‌آورند، اما برای مدیریت استرس، راه‌های سالم‌تری هم وجود دارد.
شما می‌توانید مشکلات‌تان را بدون اتکا به اعتیاد مدیریت کنید. استراتژی‌های سریع و متنوعِ مقابله با استرس برای برخی از افراد بهتر از دیگران جواب می‌دهد. نکته‌ی مهم این است که استراتژی مناسب خودتان را پیدا کنید. زمانی که به توانایی خودتان برای مقابله‌ی سریع با استرس اطمینان پیدا کنید، مواجهه با احساسات شدید دیگر مانند گذشته، تهدیدآمیز یا دردناک نخواهد بود.
ورزش کنید. پیاده‌رویِ سریع می‌تواند برای تغییر روحیه‌ی شما کافی باشد. یوگا و مدیتیشین هم روش‌های خوبی برای سرکوب استرس و یافتن تعادل هستند.
از محیطی که در آن با استرس مواجه شده‌اید، دوری کنید. از نور آفتاب، هوای تازه و تماشای مناظر زیبای بیرون لذت ببرید.
سعی کنید از نوازش گربه، سگ یا هر حیوان خانگی دیگری که دارید، آرامش بگیرید.
از حس بویایی‌تان بهره بگیرید. گل‌ها یا دانه‌های قهوه را بو کنید یا از بوییدن عطری لذت ببرید که خاطرات شیرینی از گذشته را به‌یاد شما می‌آورد. چشمان‌تان را ببندید و آن خاطرات شیرین را تجسم کنید تا استرس را از خودتان دور کنید.
از خودتان پذیرایی کنید. برای خودتان چای بریزید، به گردن و شانه‌هایتان نرمش بدهید. دوش آب گرم بگیرید.
حتما بخوانید: ترک عادت؛ ۴ گام ساده برای خلاص شدن از شر عادات بد
محرک‌ها و تمایلات شدید خود را کنترل کنید
بهبود شما به پاک شدن‌تان ختم نمی‌شود. مغز شما برای بهبود و بازسازیِ ارتباطات گذشته به زمان احتیاج دارد. حین این بازسازی، ممکن است دوباره به مصرف مواد مخدر تمایل پیدا کنید، اما می‌توانید با دوری از افراد، مکان‌ها و موقعیت‌هایی که محرک تمایل شما به مصرف مواد هستند، از روند بهبود خود پشتیبانی کنید.
از دوستانی که مواد مصرف می‌کنند دوری کنید. با این افراد معاشرت نکنید. با کسانی رابطه داشته باشید که از تصمیم شما برای ترک اعتیاد حمایت می‌کنند، نه کسانی که تلاش می‌کنند شما را به عادت‌های مخرب گذشته سوق بدهند.
از نوشیدن مشروبات الکلی اجتناب کنید. مشروبات الکلی موجب تضعیف خویشتن‌داری و قضاوت شما می‌شوند و تضعیف این دو به‌راحتی شما را به مصرف مواد مخدر سوق می‌دهد. متأسفانه دستیابی به مواد مخدر چندان دشوار نیست و وسوسه‌ی مصرف مواد حتی در دوران درمان نیز زیاد خواهد بود. پس بهترین کار این است که از هرگونه موقعیت و محیطی که به‌نحوی با مواد مخدر در ارتباط است، دوری کنید.
اطلاعات درستی را درباره‌ی سابقه‌ی اعتیاد خود به درمان‌گر بدهید. اگر از مصرف داروهای مسکن منع شده‌اید، اما به خدمات پزشکی یا دندان‌پزشکی نیاز دارید و درد می‌کشید، صادقانه بگویید و درخواست کمک کنید تا راه‌چاره‌ای به شما پیشنهاد بشود یا حداقلِ داروهای لازم برای شما تجویز شوند. شما هرگز نباید به‌خاطر اعتیادی که گریبان‌گیر شما بوده است، احساس شرم یا حقارت کنید یا از مصرف دارو برای تسکین درد منع شوید. در صورت مشاهده‌ی چنین رفتارهایی، برای ترک اعتیاد باید به مراکز دیگری مراجعه کنید.
در استفاده از داروهای نسخه‌دار محتاط باشید. از این داروها اجتناب کنید یا اگر مجبور به استفاده از آنها هستید، به‌شدت جانب احتیاط را رعایت کنید. داروهایی که وسوسه یا احتمالِ سوءاستفاده از آنها بالاست، عبارتند از: مسکن‌ها، قرص‌های خواب‌آور و داروهای ضد اضطراب.
مقابله با تمایل به مصرف مواد مخدر
گاهی اوقات نمی‌توان جلوی تمایلات را گرفت، بنابراین آشنایی با راه‌های مقابله با این وسوسه‌ها مهم و ضروری است:
خودتان را سرگرم فعالیتی کنید که حواس‌تان را پرت کند: کتاب بخوانید، با دوستان‌تان ملاقات کنید، به سینما بروید، خودتان را غرق یک سرگرمی کنید، پیاده‌روی یا ورزش کنید. زمانی که خودتان را سرگرم این کارها کنید، میل به مصرف مواد مخدر کاهش می‌یابد.
درباره‌ی این تمایل با دیگران صحبت کنید: هر زمان که تمایل به مصرف مواد مخدر به سراغ‌تان آمد، این موضوع را با دوستان یا اعضای خانواده در میان بگذارید. صحبت کردن می‌تواند در شناسایی دقیق منبع این تمایل، بسیار مفید باشد. مزیت دیگر صحبت کردن این است که معمولا باعث فرونشاندن این تمایل مخرب میشود و به حفظ تعهد شما برای ترک اعتیاد کمک می‌کند. بنابراین، نباید تمایل به مصرف مواد مخدر احساس بدی را در شما ایجاد کند، چون به‌راحتیِ صحبت کردن با دیگران می‌توانید با آن مقابله کنید.
مِیل‌سواری کنید: بسیاری از افراد تلاش می‌کنند در برابر تمایلات خود مقاومت کنند، در حالی که برخی از این تمایلات آن‌قدر قوی هستند که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. زمانی که با این تمایلات مواجه می‌شوید، بهتر است مثل یک موج‌سوار روی امواج تمایلات منفی سوار شوید تا اوج بگیرند، بشکنند و سرانجام به امواج کف‌آلودِ ضعیف تبدیل شوند. به این تکنیک «میل‌سواری» می‌گویند.
افکارتان را به چالش بکشید و آنها را تغییر بدهید: بسیاری از افراد هنگام مواجهه با میل شدید به مصرف مواد، فقط اثراتِ مثبت مواد مخدر را به‌یاد می‌آورند و عواقب منفی آن را فراموش می‌کنند. بنابراین، بهتر است به خودتان یادآوری کنید که اگر دوباره به مواد روی بیاورید، حال‌تان بهتر نخواهد شد و هر تلاشی که برای ترک اعتیاد کرده‌اید، به هدر خواهد رفت. مهم‌تر از همه، عزیزان‌تان را ناامید می‌کنید. برای اینکه این عواقب را فراموش نکنید، می‌توانید آنها را روی یک کارت کوچک بنویسید و همیشه همراه خود داشته باشید.
این چهار راه‌کار از سوی «مؤسسه‌ی ملی سوءمصرف مشروبات الکلی و اعتیاد به الکل» اقتباس شده است.
یک زندگی معنادار و عاری از مواد مخدر بسازید
شما می‌توانید با داشتنِ فعالیت‌ها و علایقی که به زندگی‌تان معنا می‌دهند، از خودتان در برابر وسوسه‌های بازگشتن به اعتیاد، محافظت کنید. بسیار مهم است که به کارهایی مشغول شوید که از انجام‌شان لذت می‌برید و به شما احساس مفید بودن می‌دهند. زمانی که زندگی شما پُر از فعالیت‌های مفید و هدفمند شود، دیگر اعتیاد جذابیتی برای شما نخواهد داشت.
یک سرگرمی جدید پیدا کنید: کارهایی را انجام بدهید که شما را به تخیل و خلاقیت وامی‌دارند. خودتان را سرگرم کارهایی کنید که همیشه دوست داشتید روزی آنها را انجام بدهید.
سرپرستی یک حیوان خانگی را قبول کنید: بله! پذیرفتن یک حیوان خانگی مسئولیت مهمی است، اما این احساس را به شما می‌دهد که موجود دیگری شما را دوست دارد و به مراقبت‌هایی که از او می‌کنید نیازمند است. به علاوه، وجود حیوان خانگی باعث میشود به‌خاطر او از خانه بیرون بروید و فعالیت جسمانی‌تان را بیشتر کنید.
عضو فعالی از جامعه‌ی خود باشید: مشارکت و فعالیت در گروه‌های اجتماعی سالم را جایگزینِ اعتیاد خود کنید. داوطلبانه در مساجد، انجمن‌های خیریه و هر جای دیگری که وجودتان می‌تواند برای دیگران مفید باشد، شرکت کنید.
اهداف معناداری را برای خودتان تعیین کنید: داشتن هدفی که به امید رسیدن به آن تلاش کنید مانند پادزهر قدرتمندی در برابر اعتیاد عمل می‌کند. مهم نیست این اهداف چه باشند بلکه مهم این است که شما اهدافی دارید و برای رسیدن به آنها مصمم هستید.
مراقب سلامتی‌تان باشید: ورزش منظم، خواب کافی و عادات غذایی سالم به بالا نگه‌داشتن سطح انرژی و پایین نگه‌داشتن سطح استرس شما کمک می‌کنند. هر چقدر بیشتر بتوانید سالم بمانید و احساس جسمانی خوبی داشته باشید، پاک ماندن‌تان آسان‌تر خواهد شد.
حتما بخوانید: راز سلامتی چیست؛ متخصصان در این باره چه می‌گویند؟
اجازه ندهید عود کردن اعتیاد بر شما مسلط شود
عود کردن اعتیاد، بخش رایجی از فرایند ترک اعتیاد است. با اینکه عود کردن این بیماری اتفاق ناامیدکننده‌ای است، اما می‌تواند فرصتی برای مرور اشتباهات گذشته، شناسایی محرک‌های بیشتر و اصلاح روند درمان باشد.
